Rada nadzorcza w spółce kapitałowej

– kto może zostać jej członkiem

Warunki, jakie muszą spełniać członkowie rady nadzorczej – zarówno przed powołaniem do składu tego organu, jak i przez cały czas trwania ich kadencji – można w skrócie ująć w trzech punktach:

• pełna zdolność do czynności prawnych

• brak skazania za określone przestępstwa z Kodeksu spółek handlowych

• brak skazania za określone przestępstwa z Kodeksu karnego.

Przestępstwa, które wykluczają członkostwo w radzie nadzorczej, określone w Kodeksie spółek handlowych, obejmują: ogłaszanie i przedstawianie nieprawdziwych danych, nieprzekazywanie w terminie wymaganych ustawą informacji, dokumentów, sprawozdań i wyjaśnień lub przekazywanie ich niezgodnie ze stanem faktycznym, lub zatajanie danych mających wpływ na ich treść, niewykonywanie obowiązków wobec doradcy rady nadzorczej, a także umożliwianie bezprawnego głosowania na walnym zgromadzeniu i posługiwanie się fałszywymi lub cudzymi dokumentami przy głosowaniu na walnym zgromadzeniu.

Przestępstw określonych w Kodeksie karnym, które uniemożliwiają zasiadanie w radzie nadzorczej, jest o wiele więcej i obejmują one: łapownictwo bierne i czynne (a więc przyjmowanie i wręczanie korzyści majątkowych w zamian za określone zachowanie się w ramach pełnienia funkcji publicznych), płatną protekcję bierną i czynną oraz przekroczenie uprawnień lub niedopełnienie obowiązków, a ponadto szereg przestępstw przeciwko ochronie informacji, wiarygodności dokumentów, mieniu, obrotowi gospodarczemu i interesom majątkowym w obrocie cywilnoprawnym oraz obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi.
 

Rada nadzorcza – skutki wyroku skazującego
 

Zakaz pełnienia funkcji w radzie nadzorczej, będący efektem skazania za ww. czyny, nie jest zakazem permanentnym i dezaktualizuje się po upływie 5 lat od dnia uprawomocnienia się wyroku skazującego. Co więcej, w terminie trzech miesięcy od dnia uprawomocnienia się wyroku skazującego skazany może złożyć do sądu wniosek o zwolnienie go z zakazu pełnienia funkcji w spółce handlowej lub o skrócenie czasu obowiązywania zakazu – o ile jednak przestępstwa nie popełnił umyślnie. Wcześniej niż przed upływem 5 lat może też nastąpić zatarcie skazania.
Kandydat na członka rady nadzorczej, który ma na koncie skazanie za ww. przestępstwa, nie może być do tego organu powołany. Natomiast członek rady nadzorczej, który zostanie skazany w czasie sprawowania swojej funkcji, będzie automatycznie objęty zakazem pełnienia mandatu i nie jest konieczne podjęcie żadnej uchwały wspólników czy akcjonariuszy w celu jego wykluczenia. Osoba taka podlega również wykreśleniu z KRS danej spółki.
 

Rada nadzorcza – dalsze kwestie związane z powołaniem składu

Członkiem rady nadzorczej w spółce kapitałowej może być nie tylko jej wspólnik czy akcjonariusz. Może to być osoba niezwiązana w żaden sposób ze spółką, co może być okazją do powołania w skład tego organu niezależnego specjalisty z określonej dziedziny. Warto w tym miejscu wspomnieć, że członkom rady nadzorczej spółki przysługuje zwrot kosztów związanych z udziałem w pracach rady i może im zostać przyznane (w umowie spółki lub w odrębnej uchwale wspólników) wynagrodzenie.
 

WZÓR Uchwała wspólników spółki z o.o. w sprawie przyznania wynagrodzenia członkom rady nadzorczej ⇒

Co ciekawe, członków rady nadzorczej mogą wybierać nie tylko sami udziałowcy w drodze uchwały podejmowanej na zgromadzeniach spółek (co jest regułą), ale także osoby spoza spółki, uprawnione do tego przez odpowiednie postanowienia umowy lub statutu spółki. Jeśli chodzi o przepisy KSH regulujące zasady powoływania i odwoływania członków rady nadzorczej oraz rodzaj i okres trwania ich kadencji, to mają one w większości charakter dyspozytywny. Oznacza to, że określają jedynie pewien standard, pozostawiając udziałowcom swobodę w uregulowaniu tych kwestii w inny sposób, dostosowany do realiów konkretnych spółek. Na przykład art. 215, 300⁶⁸ i 385 k.s.h. wyznaczają  minimalną liczbę członków rady nadzorczej odpowiednio dla spółki z o.o., prostej spółki akcyjnej i spółki akcyjnej  (w każdym przypadku są to 3 osoby), jednakże maksymalna ich liczba nie jest już wskazana i zależy od swobodnej woli wspólników i akcjonariuszy.
 

Rada nadzorcza – zakaz łączenia określonych stanowisk
 

Bardzo ważną zasadą dotyczącą bezpośrednio członków rad nadzorczych spółek kapitałowych jest zasada niełączenia niektórych stanowisk z mandatem członka rady nadzorczej. Przepisy formułujące zakaz łączenia stanowisk dla spółki z o.o. (art. 214 k.s.h.) i dla spółki akcyjnej (art. 387 k.s.h.) brzmią identycznie i obejmują swoim zakresem następujące stanowiska: członek zarządu, prokurent, likwidator, kierownik oddziału lub zakładu oraz zatrudniony w spółce główny księgowy, radca prawny lub adwokat, a ponadto także  osoby, które podlegają bezpośrednio członkowi zarządu albo likwidatorowi. Zbliżony krąg osób objętych zakazem łączenia swoich funkcji z mandatem członka rady nadzorczej określa również art. 300⁷² k.s.h. dla prostej spółki akcyjnej. Celem przywołanych przepisów jest oczywiście zagwarantowanie wysokiego poziomu niezależności i bezstronności organu nadzorującego i niedopuszczenie do sytuacji, w której członkowie rady nadzorczej, sprawując nadzór nad menedżerami, ulegaliby jednocześnie wpływom i naciskom ze strony zarządu.
 

Rada nadzorcza – regulamin organizacji pracy

Wiele kwestii szczegółowych, związanych z formowaniem rady nadzorczej, takich jak procedura wyboru członków, ich liczba czy kadencja, może zostać uregulowanych w umowie albo statucie spółki. Kwestie o charakterze organizacyjnym, dotyczące już właściwej pracy rady nadzorczej, a więc wykonywania nadzoru nad działalnością spółki, określane są najczęściej w regulaminie rady nadzorczej, który może zostać uchwalony przez wspólników, ale i samą radę nadzorczą.
 

.WZÓR Regulamin rady nadzorczej w spółce akcyjnej ⇒